ناتو و گرجستان :
داستان ناتو از سال ۱۹۴۷ آغاز شده است. در آن زمان بریتانیا و فرانسه توافقنامه دانکریک را امضا کردند که طبق آن برای تهاجم احتمالی ارتش آلمان با یکدیگر متحد شدند. در سال ۱۹۴۸، این گروه با همان هدف دفاع در مقابل آلمان توسعه پیدا کرد و کشورهای هلند، بلژیک و لوگزامبورگ نیز به آن اضافه شدند. اواخر همان سال این پنج کشور، سازمان دفاع مشترک غرب را تشکیل دادند.
در اینجا باید به دو نکته در خصوص این دو توافقنامه اشاره کرد. اول اینکه امریکا در این پیمان جایی نداشت و دوم اینکه این کشورها در مقابل آلمان با یکدیگر متحد شده بودند و نه در مقابل اتحادیه جماهیر شوروی.
تاریخچه تأسیس ناتو
تأسیس ناتو در سال ۱۹۴۹ به دنبال محاصره برلین در سال ۱۹۴۸ اتفاق افتاد. ناتو توافقنامه‌های دفاعی کشورهای غربی را لغو کرد و خود را تنها بر روی خطرات آلمان نظامی جدید متمرکز نکرد، بلکه توجه اصلی خود را جنگ سرد بین ایالات متحده امریکا و اتحادیه جماهیر شوروی قرار داد.
از دیدگاه امریکا، ناتو پیشنهادهای زیادی را ارائه کرد. آغاز به کار ناتو در واقع پیغامی بود برای اتحادیه جماهیر شوروی که بگوید، امریکا از مرزهای تقسیم قدرت در اروپا که با محاصره برلین به خطر افتاده بود، حمایت می‌کند. این روشی بود برای آشتی میان فرانسه و بریتانیا در مقابل تسلیحات آلمان غربی. همچنین راهی بود برای کنترل عملیات نظامی هم پیمانان.
رهبران سیاسی و اکثریت مردم اروپای غربی از ایجاد ناتو رضایت نسبی داشتند. برای آنان، پیمان ناتو ضمانتی بود که اگر شوروی بخواهد توافق یالتا را نقض کند، امریکا از آنها حمایت کند. اکنون فرانسه آماده بود تا آلمان غربی مسلح را بپذیرد. شارل دوگل در سال ۱۹۶۶ به حضور نظامی خود در ناتو پایان داد و همین امر سبب شد تا دفتر مرکزی ناتو از پاریس به بروکسل منتقل شود.
تأثیر شوروی بر تغییر فرایند در ناتو
اوایل دهه هفتاد، کشورهای اروپای غربی نه تنها نگران آلمان بودند بلکه به این می‌اندیشیدند که شوروی دیگر تهدیدی برای یک حمله قریب الوقوع نیست. بسیاری از کشورها به این فکر افتادند که چگونه شوروی استالینی را با خود همسو کنند. این ایده در دهه ۱۹۸۰ با ایجاد خط لوله گاز از شوروی به سمت اروپای غربی گسترش پیدا کرد که حتی از طرف بریتانیا تحت حکومت مارگارت تاچر نیز پذیرفته شد.
این تنش با فروپاشی کمونیسم در سال ۱۹۸۹ و فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ شدت بیشتری به خود گرفت. از آنجا که ناتو برای مقابله با اتحادیه جماهیر شوروی که توسط حزب کمونیست اداره می‌شد شکل گرفته بود، اکنون با فروپاشی کمونیسم چه عملکردی می‌توانست داشته باشد؟
نقش کشور آمریکا در اقدامات ناتو
امریکا نقش تازه‌ای برای ناتو در نظر داشت. امریکا همچنین در نظر داشت که اجازه ندهد اروپا بدون حضور امریکا به یک خودمختاری برسد و با توجه به پیشنهاد میخائیل گورباچوف، مانع از تشکیل یک خانه مشترک اروپایی شود که روسیه نیز جزوی از آن است.
در چنین شرایطی گسترش ناتو اولین سوالی بود که به وجود آمد. حضور کشورهایی که دیگر ارتباطی با اتحادیه جماهیر شوروی و روسیه نداشتند در ناتو مطرح شد. امریکا به سرعت تلاش کرد تا این کشورها را به عضویت ناتو درآورد. کشورهای اروپای غربی تمایل کمتری به این روند داشتند. کشورهای تازه استقلال یافته عضویت در ناتو راهی برای ارتباط با امریکا و حمایت در مقابل روسیه و راه حلی برای مسائیل اقتصادی می‌دانستند.
امریکا حضور این کشورها در ناتو را مانعی برای متحد شدن دوباره آنها با روسیه می‌دانست اما مهم‌تر از آن اینکه امریکا حضور این کشورها در ناتو را ضمانتی برای عدم جدایی اروپا از همپیمان قدیمی خود امریکا می دانست.
در این میان گرجستان از جمله این کشورهاست که تلاش می کند به عضویت این پیمان در آید.
آغاز ارتباط گرجستان با ناتو
جمهوری گرجستان از سال ۱۹۹۴ روابط دیپلماتیک خود با ناتو را آغاز کرد و تلاش‌های زیادی برای پیوستن به این پیمان نظامی نمود. البته اصلی‌ترین علت این تلاش هم‌مرز بودن با روسیه است. سابقه حمله روسیه به این کشور نیز باعث شده تا عزم پیوستن گرجستان به ناتو جدی‌تر شود.
با وجود این، عضویت گرجستان در ناتو با تأخیر مواجه شده است. اولین علت این تأخیر موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی گرجستان است. قرار گرفتن گرجستان در همسایگی مرزهای جنوبی روسیه را می‌توان یکی از موانع اصلی پیوستن گرجستان به ناتو قلمداد کرد که تاکنون صراحتاً نیز به طور مکرر از سوی مقامات روسیه مورد انتقاد قرار گرفته است.
روسیه کشور قدرتمندی است که به راحتی بارها با نیروی نظامی خود حاکمیت ملی این کشور را نقض کرده است و بدون توجه به اصول و قواعد بین‌الملل استقلال دو منطقه خودمختار گرجستان یعنی آبخازیا و اوستیای جنوبی را به رسمیت شناخته است.
نقش کشور روسیه در پیوستن گرجستان به ناتو
روسیه با نشان دادن مشت آهنین خود قصد داشت هم گرجستان و هم ناتو را از دنبال کردن چنین پیمانی برحذر دارد ولی همانطور که روسیه دارای راهبردهای بلندمدت در حفظ حوزه نفوذ خود در قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی است اتحادیه اروپا و ایالات متحده نیز با گسترش ناتو دارای طرح‌های بزرگی ازجمله انتقال انرژی (نفت و گاز ) این منطقه به اروپا می‌باشند.
مخالفت روسیه با گسترش ناتو بسوی شرق و در پی آن پیوستن کشورهای قفقاز به این سازمان که گرجستان را نیز در بر می‌گیرد از جمله اصول مهم در راهبردهای استراتژیک این کشور به شمار می‌رود. یکی از معیارهایی که می‌تواند وضعیت گرجستان را در پیوستن به ناتو توصیف کند چگونگی تعامل روسیه با ناتو است و میزان همگرایی روسیه و ناتو نقش مؤثری در این مقوله دارا است.
علت بعدی این تأخیر نیز مخالفت کشورهایی مانند آلمان و فرانسه با این مسأله است. آلمان و فرانسه با این استدلال که گاز اروپای غربی توسط روسیه تأمین می‌شود و روسیه نیز این گاز را با قیمت ارزان در اختیار این کشورها قرار می‌دهند بر این عقیده هستند که ناتو صرفاً با گرجستان باید همکاری‌های نظامی داشته باشد اما با عضویت گرجستان در ناتو مخالف هستند.
اقدامات گرجستان برای پیوستن به ناتو
گرجستان برای فراهم کردن مقدمات عضویت خود در ناتو به افغانستان و عراق نیروی نظامی ارسال کرده است و از سال ۱۹۹۹ میلادی همکاری با مجمع پارلمانی ناتو را کلید زده و از سال ۲۰۰۸ جهت تقویت همکاری بین گرجستان و ناتو، شورای پارلمانی ناتو و گرجستان تشکیل گردیده است.
علاوه‌بر تلاش مقامات تفلیس برای وارد شدن در ناتو مردم گرجستان نیز از تصمیم دولت این کشور برای پیوستن به ناتو حمایت می کنند، بطوری‌که در یک نظرسنجی که توسط مؤسسه پولستر انجام گرفت ۷۴ درصد از مردم گرجستان از تلاش‌های دولت این کشور برای پیوستن به اتحادیه اروپا و سازمان پیمان اتلانتیک شمالی حمایت می‌کنند. اما در بعد نظامی نیز ناتو همکاری‌ها و رزمایش‌های مشترکی با گرجستان داشته است.
تمرینات نظامی «شریک شایسته» چهار سال پیاپی است که در گرجستان برگزار می‌شود و هر ساله توسعه می‌یابد. ۲۸۰۰ نظامی از گرجستان، آمریکا، انگلیس، آلمان، ترکیه، اسلونی، ارمنستان و اوکراین در این رزمایش‌ها حضور دارند.
کارشناسان اقتصادی گرجستان بر این باورند که در صورت پیوستن گرجستان به ناتو و تضمین امنیت این کشور در مقابل روسیه قدرت جذب سرمایه خارجی و همچنین صنعت توریسم در این کشور افزایش چشمگیری خاهد یافت.
